Najczęściej stosowane mechanizmy obronne – część 2

Do najczęściej stosowanych mechanizmów na pozór obronnych i dających nam chwilową ulgę zaliczamy: projekcje, zaprzeczenie, racjonalizacje, regresje, wypieranie, fantazjowanie, intelektualizacje, kompensacje, izolacje i humor.

Pozwól, że przedstawię pokrótce te najczęściej stosowane. Być może znajdziesz wśród nich ten, który wybierasz, kiedy nie wiesz, jak poradzić sobie z doświadczanymi emocjami.

Pierwszym, który użył terminu „mechanizmy obronne”, był Zygmunt Freud w artykule „Neuropsychoza obrony” badający 5 podstawowych mechanizmów obronnych. Jego teoria ewoluowała dzięki jego córce Annie, która zdiagnozowała 13 różnych mechanizmów. Z czasem inni uczeni dopisali inne reakcje psychiczne człowieka.

PROJEKCJA – projekcją nazywamy przypisywanie cech, zachowań, uczuć oraz poglądów innym osobom, podczas gdy w rzeczywistości te cechy i zachowania dotyczą nas samych. Z łaciny projekcja oznacza dosłownie „wyrzucanie z siebie”, a towarzyszy jej zdeformowanie rzeczywistości oraz wyładowanie frustracji.

ZAPRZECZANIE jest pierwotnym mechanizmem obronnym, pojawiającym się automatycznie i mającym swoje korzenie w dzieciństwie. Dzięki zaprzeczeniu życie staje się bardziej znośne, ponieważ nie doświadcza się trudnych stanów emocjonalnych, dostrzegając jedynie pozytywne aspekty życia. Niestety w niektórych sytuacjach, jak choćby w alkoholizmie zaprzeczanie ma negatywne skutki.

RACJONALIZACJA to mechanizm obronny, z którego korzysta wiele osób, nawet tego nie dostrzegając. Jego przykładem może być usprawiedliwienie czegoś nieuzasadnionego, tak by tylko uniknąć cierpienia. To niebezpieczna sytuacja, ponieważ nie daje możliwości zmierzenia się z rzeczywistością.

REGRESJA jest mechanizmem obronnym, polegającym na powrocie do zachowań z przeszłości, które absolutnie nie przystają do obecnego wieku. Jednym z przykładów może być moczenie nocne u nastolatka albo u osoby dorosłej niewstawanie rano z łóżka, kiedy nie chce się mierzyć z problemem w pracy.

WYPIERANIE ma na celu przyjęcie do wiadomości trudnych czy traumatycznych doświadczeń, następnie szybkim zapomnieniu, że coś takiego się w ogóle wydarzyło. Niechciane uczucia ulokowane są w nieświadomości, mogąc przejść w całkowitą amnezję lub pozostając luką w pamięci.

FANTAZJOWANIE jest to odwrócenie uwagi od konkretnej sytuacji czy zadania oraz zwrócenie jej na własne reakcje wyzwolone pod wpływem bodźców zewnętrznych. Fantazjowanie może być rozumiane jako myślenie obrazowe, impuls do działania, zaspokajanie pragnień w wyobraźni lub jako jeden ze składników marzeń sennych.

INTELEKTUALIZACJA polega na oddzieleniu odczuwanych emocji, najczęściej tych skrajnych od myślenia logicznego. Kiedy dochodzi do takich emocji, jak frustracja, żal, rozpacz czy lęk pojawia się mechanizm obronny zwany intelektualizacją. Przykładem może być ciężka choroba osoby bliskiej, kiedy zamiast popadać w rozpacz, zaczyna się szukać sposobów na znalezienie odpowiedniego leczenia.

KOMPENSACJA jest odmianą substytucji, polegającą na wynagradzaniu sobie pewnych braków czymś, co jest łatwiej dostępne. Na przykład ucieczka w używki – wypicie kolejnej lampki wina zamiast trudnej rozmowy z partnerem.

IZOLACJA jest to mechanizm obronny typowy w nerwicach natręctw, polegający na izolowaniu zachowania, działania lub myśli w taki sposób, że związek z innymi myślami oraz resztą życia zostaje zerwany. Chodzi tu o stworzenie środków stwarzających lukę w czasowym następstwie działań lub myśli.

HUMOR określany jest najzdrowszym mechanizmem obronnym lub dojrzałym mechanizmem obronnym. Humor umożliwia codzienne funkcjonowanie, przeżywanie emocji oraz budowie relacji interpersonalnych. Ułatwia także konfrontację z problematycznymi sytuacjami czy emocjami, dystansując się, ale nie odcinając od problemu.

Mechanizmy obronne w większości używane są nieświadomie, czyli nie ty decydujesz, kiedy i co robisz. Nie radząc sobie w różnych sytuacjach człowiek, odczuwając niemiły stan wewnętrzny, pewnego rodzaju nerwowość, lęk uruchamia w sobie wyuczone zachowania. W zrozumieniu swoich emocji, postaw, reakcji i zachowań pomoże z pewnością wykwalifikowany trener rozwoju osobowości.